De brandgrens
Al in de oorlog hebben Rotterdammers het over de brandgrens: de scheidslijn tussen het verwoeste en het intact gebleven deel van de stad. Sinds 2010 is deze grens als een ‘lieu de memoire’ gemarkeerd door speciale rode lampen in de grond.
De verwoeste stad vervaagt
Na het bombardement, de daaropvolgende brand en het puinruimen is het ooit zo levendige oude stadshart veranderd in een onherbergzame kale vlakte. Het gebied omvat de binnenstad van Rotterdam en delen van Noord, Crooswijk en Kralingen. Hierbuiten zijn op 14 mei en in de eerste oorlogsdagen ook bommen op andere delen gevallen.
Pas aan het eind van de 20e eeuw is het centrum weer helemaal bebouwd en zijn de eerste wederopbouwpanden alweer gesloopt om plaats te maken voor modernere gebouwen. En ook door sloop en nieuwbouw buiten de brandgrens is de scheiding tussen de verwoeste stad en het gespaard gebleven gedeelte steeds meer vervaagd.
Voor altijd zichtbaar
Het is dus niet vreemd dat steeds meer mensen de oude situatie niet meer kennen. Reden voor het College van B& W om het getroffen gebied weer zichtbaar te maken. Aan de hand van historische kaarten en de kaart van het verwoeste gebied uit 1940 wordt de brandgrens gereconstrueerd en een designwedstrijd uitgeschreven. Het winnende plan is van Bureau West 8. Zij stellen voor de grens te markeren met lichtobjecten en krijgen opdracht het plan uit te voeren. De onthulling vindt op 14 mei 2010 plaats.
Stadsarchief-Collectie panorama en luchtfoto’s. Luchtopname Rotterdamse binnenstad na ruiming van het puin.
Rode en groene iconen
Langs de hele brandgrens zijn ledlampen in de grond aangebracht. Op de lampjes een icoon van rode vlammen met daarin een silhouet van een Heinkel-bommenwerper en het beeld De Verwoeste stad van beeldhouwer Ossip Zadkine. Op het Noordereiland is het door nevenschade verwoeste gebied gemarkeerd met dezelfde lampen. Alleen hier is het icoon groen en ontbreekt het silhouet van de bommenwerper.
Brandgrensstenen
‘Dulce bellum inexpertis’: ‘zoet is de oorlog, tot je hem proeft’
Deze spreuk van Erasmus staat op de zwartgranieten stenen die langs de brandgrens liggen.
Op zes plekken langs de brandgrens liggen zwartgranieten stenen waarop het verwoeste gebied staat aangegeven en waarop de belangrijkste feiten zijn vermeld. Naast bovengenoemde spreuk van Erasmus.
De laatste steen vind je op het Noordereiland, aan de Prins Hendrikkade, Met een aangepaste tekst: ‘Op 10 mei vielen Duitse troepen Nederland binnen en stootten door tot Rotterdam-Zuid – Noordereiland.’
©Stadsarchief. Zwarte brandgrenssteen.
Brandgrenskaart
Wandelroute en audiotour
De brandgrenslampjes zijn een gedenkteken aan het bombardement. Stadsarchief Rotterdam heeft een wandelroute langs de hele brandgrens gemaakt. De totale lengte is 12 kilometer. Je kunt de route helemaal lopen. Of in drie delen: west, noord en oost.
Bij de wandelroute hoort ook een audiotour. Deze leidt je in dertig geluidsfragmenten langs de brandgrens. Tijdens de wandeling hoor je verhalen over de stad en van bewoners van toen en nu. De audiotour is gratis en te downloaden via Soundcloud. De audiotour is opgedeeld in drie stukken: Route West, Route Noord en Route Oost.